Thương mại điện tử “thắt lưng buộc bụng”

LazLive - kênh livestream trên Lazada với nhiều tính năng công nghệ, tiện ích hỗ trợ tối đa việc livestream cho người bán

Sa thải nhân sự

Hơn chục ngày qua, thông tin về việc nền tảng thương mại điện tử Lazada dự kiến sa thải 30% lao động tại nhiều thị trường, trong đó có Việt Nam, được các chuyên gia và truyền thông đồng loạt đưa ra phân tích.

Động thái sa thải nhân sự diễn ra ngay sau khi Lazada nhận thêm 634 triệu USD từ công ty mẹ Alibaba, nâng tổng số tiền mà tập đoàn Trung Quốc bơm cho nền tảng này trong năm 2023 lên hơn 1,8 tỷ USD.

Người phát ngôn của Lazada cho biết, Công ty đang chủ động thực hiện các điều chỉnh để chuyển đổi lực lượng lao động, nhằm định vị tốt hơn bản thân theo cách làm việc nhanh nhẹn, hợp lý, đáp ứng nhu cầu kinh doanh trong tương lai.

Vài năm qua, Lazada liên tục phát triển để đảm bảo duy trì mô hình tăng trưởng kinh doanh bền vững. Sự chuyển đổi này đòi hỏi Công ty phải đánh giá lại các yêu cầu về lực lượng lao động và cơ cấu hoạt động của mình để cải thiện vị thế của Lazada, đảm bảo hoạt động kinh doanh và con người trong tương lai.

Tuy nhiên, các câu hỏi về mức độ sa thải và lý do của đợt cắt giảm này vẫn chưa được trả lời. Trước đó, Lazada đã tuyển dụng đến 10.000 lao động mới ở 6 thị trường, gồm Việt Nam, Singapore, Philippines, Thái Lan, Indonesia và Malaysia.

Động thái của Lazada không khó hiểu, bởi để đi đến đích có lợi nhuận, buộc họ phải quyết liệt thực thi chiến lược “tiết kiệm từng xu”.

Còn nhớ, thông tin chấn động trên thị trường thương mại điện tử cách đây hơn một năm, khi Sea Limited - công ty mẹ của Shopee, SeaMoney và Garena cắt giảm khoảng 7.000 vị trí, tương đương 10% nhân sự.

Việc cổ phiếu giảm sâu khiến vốn hóa của gã khổng lồ công nghệ trên mất gần 90% giá trị kể từ mức đỉnh thiết lập vào năm 2022. Trong bối cảnh lãi suất tăng nhanh và cạnh tranh gay gắt, triển vọng doanh thu của Sea bị ảnh hưởng mạnh, buộc công ty này phải cắt giảm việc làm, đóng cửa các hoạt động thương mại điện tử ở một số thị trường như châu Âu, Mỹ Latinh…

Cả Shopee, SeaMoney và ShopeePay đều bị ảnh hưởng. Những vị trí bị cắt giảm chủ yếu tập trung ở nhóm bộ phận liên quan đến tuyển dụng và đào tạo tại Singapore và Trung Quốc.

Trong bối cảnh đó, TikTok mạnh tay để cứu vãn TikTok Shop, vốn bị tạm dừng hoạt động tại Indonesia, thông qua khoản chi 1,5 tỷ USD để mua 75% cổ phần sàn thương mại điện tử Tokopedia của siêu ứng dụng GoTo (Indonesia).

Các cuộc đàm phán giữa TikTok và GoTo bắt đầu sau khi Chính phủ Indonesia cấm các nền tảng mạng xã hội cung cấp tính năng thương mại điện tử. Chính phủ Indonesia cho biết, động thái này nhằm bảo vệ các thương gia và thị trường ngoại tuyến ở nền kinh tế lớn nhất Đông Nam Á, nhưng giáng đòn mạnh vào TikTok.

Quy định cho phép phương tiện truyền thông xã hội quảng bá bán hàng và quảng cáo sản phẩm, nhưng yêu cầu các nhà khai thác cung cấp một dịch vụ riêng để mua và bán sản phẩm.

TikTok đã tìm kiếm quan hệ đối tác với các công ty mua sắm trực tuyến của Indonesia để tái gia nhập thị trường Indonesia.

Indonesia - nền kinh tế lớn nhất Đông Nam Á là một trong những thị trường quan trọng nhất của TikTok. Trong khi đó, Tokopedia phải đối mặt với áp lực ngày càng tăng từ TikTok trong cuộc chiến thị phần tại Indonesia. Theo thỏa thuận mới, Tokopedia và TikTok Shop hợp nhất và sử dụng thương hiệu Tokopedia.

Tuyên bố chung của hai bên cũng thông tin về việc sẽ có một giai đoạn thí điểm thực hiện thỏa thuận với sự tham vấn và giám sát từ cơ quan quản lý hữu quan, dự kiến kết thúc vào quý I/2024. Ngân hàng Goldman Sachs đóng vai trò cố vấn tài chính cho GoTo trong thương vụ.

GoTo thành lập từ việc sáp nhập hãng gọi xe Gojek và sàn thương mại điện tử Tokopedia năm 2021. Siêu ứng dụng này của Indonesia công bố khoản lỗ ròng 40.400 tỷ rupiah (2,6 tỷ USD) trong năm 2022, tăng 56% so với năm 2021.

Thỏa thuận giữa TikTok và GoTo cũng có khả năng định hình lại bức tranh công nghệ của Indonesia, giờ đây chủ yếu dựa trên sự cạnh tranh giữa Sea (công ty mẹ của Shopee) và TikTok-Tokopedia.

Không chỉ vậy, với chiến lược cơ cấu lại các mảng kinh doanh để giảm thiểu rủi ro, tăng thêm cơ hội thị trường mới, Công ty ByteDance, chủ sở hữu TikTok, đang đàm phán với “ông lớn” Tencent và nhiều đối tác khác để bán lại các tài sản nhằm chính thức rút khỏi ngành công nghiệp game. Các cuộc đàm phán đang diễn ra, nhưng chưa đạt được thỏa thuận nào. Tuy nhiên, công ty mẹ của TikTok đã ngừng phát triển các trò chơi chưa phát hành và lên kế hoạch thoái vốn khỏi các tựa game đã ra mắt.

Cuộc “lật ngôi” của TikTok Shop

Tại thị trường Việt Nam, số liệu từ Vietdata cho thấy, hầu hết các bên đang “ôm lỗ” nặng. Đặc biệt, “bộ đôi” Lazada - Shopee, dù doanh thu 3 năm trở lại đây áp đảo và tăng nhanh, song Shopee thua lỗ hàng ngàn tỷ đồng trước khi lãi đột biến trong năm 2022, trong khi Lazada bất ngờ báo lỗ.

Hay Tiki, được biết đến là một trong những sàn thương mại điện tử lớn nhất và sớm ra mắt tại Việt Nam (năm 2010), tăng trưởng rất tốt trong giai đoạn đầu và nhận được tín nhiệm của người dùng, song những năm gần đây, tên tuổi “mờ nhạt” và “lung lay” trước thế lực mới mang tên TikTok.

Trái với những đối thủ cùng lĩnh vực, Sendo chỉ bắt đầu như một dự án sàn thương mại điện tử được FPT Online Service JSC phát triển. Năm 2014, Sendo Technology JSC được thành lập và trở thành đơn vị chủ quản của ứng dụng Sendo. Tình hình kinh doanh của Sendo có sự thay đổi đáng kể qua các năm. Dù doanh thu giảm và rất bé so với đối thủ, song điểm sáng là khoản lỗ được thu hẹp dần trong giai đoạn 2020-2022.

Theo các chuyên gia trong lĩnh vực thương mại điện tử, TikTok Shop như chú “ngựa ô” trong làng thương mại điện tử, nhờ chính sách thu hút nhà bán và tỷ lệ chuyển đổi cao. Nhờ vậy, các nhà bán hàng được kéo về TikTok Shop rất mạnh. Một số ngành hàng trước đây không có điểm nhấn trên các sàn thương mại điện tử khác như đồ ăn vặt…, thì khi chuyển sang TikTok Shop lại bán khá tốt.

Hiện tại, Lazada vẫn có vấn đề về giao diện, khá khó sử dụng cho các nhà bán hàng. Trong khi đó, giao diện của Shopee tốt hơn. Lazada, Shopee tương tự nhau về cách hoạt động, trong khi TikTok Shop là môi trường hoàn toàn mới.

Không thể nói trước, liệu TikTok Shop có duy trì được lợi thế của mình hay không, vì giai đoạn đầu, sàn thường hỗ trợ sâu cho người bán. Dẫu vậy, trong khoảng một năm tới, TikTok Shop được đánh giá là còn nhiều cửa để phát triển.

Các chuyên gia cho rằng, về lâu dài, sự lớn mạnh của TikTok Shop khiến các sàn khác cũng phải kết nối lại, quan tâm hơn đến các nhà bán hàng lớn, mở lại các chương trình hỗ trợ, phát mã giảm giá, giao hàng miễn phí nhiều hơn.

Theo Bộ Công thương, hoạt động thương mại trong nước năm 2023 đã khai thác rất hiệu quả sức mua của thị trường, đạt mức tăng trưởng vượt trội so với mức tăng trưởng chung của nền kinh tế. Nhiều doanh nghiệp tăng trưởng đột phá nhờ ứng dụng thương mại điện tử. Năm 2023, quy mô thị trường thương mại điện tử bán lẻ Việt Nam ước đạt 20,5 tỷ USD, chiếm 8% doanh thu hàng hóa và dịch vụ tiêu dùng của cả nước, đạt tốc độ tăng trưởng khoảng 25%, được xếp vào nhóm 10 quốc gia có tốc độ tăng trưởng thương mại điện tử hàng đầu thế giới.

Trong năm qua, giá trị các thương vụ đầu tư cho doanh nghiệp thương mại điện tử tại Việt Nam được công bố đạt 161,6 triệu USD. Về số lượng thương vụ, các công ty khởi nghiệp thương mại điện tử Việt Nam đã nhận được tổng cộng 17 khoản đầu tư, chiếm 14% số thương vụ fintech ở Đông Nam Á.

Quỹ đầu tư mạo hiểm

Nextrans Việt Nam nhận định, thương mại điện tử đã trải qua giai đoạn được “thổi phồng” sau đại dịch. So với bối cảnh thương mại điện tử năm 2021, dòng vốn năm 2022 giảm đáng kể và việc này kéo dài sang năm 2023.

Trong khi một lượng lớn vốn đổ vào thương mại điện tử truyền thống năm 2021 (như khoản đầu tư 410 triệu USD vào VinCommerce và 278 triệu USD vào Tiki), thì năm 2022, giá trị đầu tư có phần khiêm tốn, nhiều thương vụ đổ vào các phân khúc đang phát triển hơn. Đó là một tín hiệu tích cực, cho thấy lĩnh vực này vẫn còn nhiều dư địa để phát triển.

Tốc độ cấp vốn chậm lại do 2 trong số 4 start-up lớn (là Shopee và Lazada) đã được hỗ trợ bởi các đại gia trong khu vực và tiến gần hơn đến giai đoạn trưởng thành.

Từ phía các nhà đầu tư, lĩnh vực thương mại điện tử của Việt Nam đang phát triển tới một giai đoạn hấp dẫn, khi xuất hiện một làn sóng mới của các công cụ hỗ trợ thương mại điện tử. Khi thị trường trưởng thành, sẽ có ngày càng nhiều công ty cung cấp sản phẩm thích hợp cho thương mại điện tử. Các vòng gây quỹ thành công của Rino, Aemi Beauty, EQUO và Piktina là những ví dụ điển hình.

Trong khi thương mại điện tử truyền thống vẫn chiếm ưu thế, thì các nền tảng mạng xã hội có dấu hiệu tăng tốc.

TikTok đã ra mắt TikTok Shop tại Việt Nam giữa năm 2022, nhằm thúc đẩy doanh số bán hàng thông qua phát trực tiếp trên mạng xã hội.

Ngoài TikTok Shop, các nền tảng thương mại điện tử xã hội địa phương như Selly và Mio App đang nhắm mục tiêu vào thị trường ngách và có nhiều cơ hội phát triển.