Tạo dựng cơ chế mở cho hệ sinh thái tài chính

Tiến sĩ Trần Văn - Viện trưởng Chiến lược phát triển kinh tế số (IDS) trả lời Nhân Dân cuối tuần về triển vọng thị trường tài chính số tại Việt Nam.

- Thưa ông, việc Bộ Chính trị ban hành “bộ tứ trụ cột” Nghị quyết đóng vai trò quan trọng trong việc đưa Việt Nam tăng trưởng bứt phá. Xin ông phân tích những tác động cụ thể đối với lĩnh vực tài chính số?

“Bộ tứ trụ cột” Nghị quyết của Bộ Chính trị không chỉ là kim chỉ nam để phát triển khoa học-công nghệ mà còn tạo đà phát triển cho tài chính số, mở ra nhiều cơ hội để Việt Nam bứt phá trong kỷ nguyên số. Trước hết, với định hướng phát triển mạnh mẽ về công nghệ và chuyển đổi số, các dịch vụ tài chính số sẽ được đẩy mạnh đa dạng và phổ biến hơn trong toàn xã hội, từ các đô thị lớn đến vùng nông thôn xa xôi. Điều này giúp nâng cao độ bao phủ tài chính, giảm các rào cản tiếp cận dịch vụ tài chính truyền thống, góp phần thúc đẩy sự phát triển kinh tế toàn diện và bền vững.

Thứ hai, việc thúc đẩy chuyển đổi số trong tài chính còn tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp công nghệ tài chính (fintech) sáng tạo các giải pháp thanh toán không dùng tiền mặt, quản lý tài chính cá nhân, cũng như các dịch vụ tín dụng vi mô, giúp người dân và doanh nghiệp vừa và nhỏ dễ dàng tiếp cận nguồn vốn và phương thức thanh toán hiện đại.

Đặc biệt, nhờ hệ sinh thái công nghệ phát triển, ngành tài chính số còn góp phần thúc đẩy minh bạch, an toàn và hiệu quả trong giao dịch tài chính, giảm nguy cơ rủi ro và thúc đẩy hệ thống tài chính vững mạnh hơn.

- Ông dự đoán như thế nào về bức tranh thị trường tài chính số trong trung và dài hạn?

Phải thấy rằng, thị trường tài chính số là một lĩnh vực có tốc độ phát triển rất nhanh, mang lại nhiều đột phá trong cách thức cung cấp dịch vụ tài chính và tiếp cận khách hàng. Vậy nên, trong trung và dài hạn, thị trường này sẽ tiếp tục mở rộng và đa dạng hóa. Sự phát triển của trí tuệ nhân tạo (AI), công nghệ chuỗi khối (blockchain), dữ liệu lớn (big data) và các công nghệ mới sẽ làm tăng tính minh bạch, bảo mật và hiệu quả của các dịch vụ tài chính số. Các nền tảng tài chính số sẽ không chỉ tập trung vào dịch vụ thanh toán mà còn mở rộng sang các mảng như bảo hiểm số, đầu tư số, và tư vấn tài chính cá nhân tự động.

Ngoài ra, sự hợp tác giữa các tổ chức tài chính truyền thống và các công ty fintech sẽ ngày càng chặt chẽ hơn, tạo nên một hệ sinh thái tài chính đa dạng và linh hoạt, đáp ứng tốt hơn nhu cầu ngày càng cao của khách hàng. Chính sách quản lý và khung pháp lý cũng sẽ được hoàn thiện hơn nữa để vừa bảo đảm an toàn cho người dùng, vừa tạo thuận lợi cho đổi mới sáng tạo.

- Nói đến dịch vụ tài chính số, xin ông đánh giá về khả năng cạnh tranh của các doanh nghiệp Việt Nam?

Có thể nói, các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ tài chính số ở Việt Nam hiện đang phát triển rất nhanh và có nhiều điểm mạnh nổi bật, song cũng đối mặt với những thách thức nhất định.

Về điểm mạnh, nhiều doanh nghiệp fintech Việt Nam như Momo, Finviet, Zalopay… sở hữu sự linh hoạt cao trong việc áp dụng các công nghệ mới như thanh toán không dùng tiền mặt, ví điện tử, nền tảng cho vay trực tuyến và quản lý tài chính cá nhân. Họ có lợi thế hiểu biết sâu sắc về thị trường nội địa và hành vi tiêu dùng của khách hàng Việt Nam, cũng như khả năng phát triển các sản phẩm phù hợp với nhu cầu của nhóm khách hàng cá nhân và các doanh nghiệp nhỏ và vừa. Ngoài ra, sự hỗ trợ tích cực từ các chính sách của Chính phủ về chuyển đổi số và thúc đẩy hệ sinh thái fintech giúp tăng sức mạnh cạnh tranh của các đơn vị này.

Tuy nhiên, các doanh nghiệp tài chính số Việt Nam cũng đang đối mặt với thách thức về hạn chế trong nguồn lực tài chính và công nghệ để cạnh tranh với các đối thủ quốc tế có quy mô lớn và công nghệ tiên tiến hơn. Bên cạnh đó, các vấn đề về an toàn bảo mật thông tin và khung pháp lý chưa hoàn chỉnh cũng là rào cản cần được khắc phục để nâng cao niềm tin của người dùng và phát triển bền vững.

Chúng ta cần áp dụng mô hình thử nghiệm có kiểm soát (regulatory sandbox) cho phép doanh nghiệp fintech được thử nghiệm sản phẩm, dịch vụ mới trong phạm vi và thời gian giới hạn dưới sự giám sát của cơ quan quản lý. Bên cạnh đó, thiết lập các khu vực thử nghiệm công nghệ số cấp quốc gia hoặc vùng để thu thập dữ liệu, hoàn thiện giải pháp trước khi mở rộng áp dụng”.

- Tài chính số có thể đóng góp như thế nào vào quá trình hiện thực hóa mục tiêu 3 triệu doanh nghiệp vào năm 2045, thưa ông?

Tài chính số có thể đóng vai trò then chốt trong việc hỗ trợ phát triển các hộ kinh doanh thành doanh nghiệp. Đầu tiên, tài chính số giúp các hộ kinh doanh dễ dàng tiếp cận nguồn vốn thông qua các nền tảng cho vay trực tuyến và các dịch vụ tín dụng số. Điều này giảm các rào cản truyền thống như thủ tục phức tạp, yêu cầu bảo đảm tài sản và hạn chế địa lý, tạo điều kiện thuận lợi cho hộ kinh doanh mở rộng quy mô sản xuất, đầu tư thêm trang thiết bị và nâng cao năng lực quản lý kinh doanh.

Thứ hai, các giải pháp thanh toán số và quản lý tài chính điện tử giúp các hộ kinh doanh minh bạch hóa hoạt động tài chính, quản lý dòng tiền hiệu quả hơn, từ đó nâng cao khả năng chuyển đổi lên quy mô doanh nghiệp chính thức với các yêu cầu về kế toán, báo cáo thuế và tuân thủ quy định pháp luật.

Các nền tảng tài chính số như Momo, Eco của Finviet… là cầu nối quyết định tạo ra môi trường thuận lợi, giúp hộ kinh doanh vượt qua nhiều thách thức trong quá trình chuyển đổi thành doanh nghiệp, góp phần nâng cao năng lực sản xuất, kinh doanh và phát triển kinh tế bền vững cho cả khu vực doanh nghiệp nhỏ và vừa cũng như nền kinh tế quốc gia.

- Thưa ông, để khuyến khích các hộ kinh doanh chuyển đổi số hiệu quả đòi hỏi cơ chế, chính sách gì?

Theo tôi, nên áp dụng một số cơ chế, chính sách như sau: Trước hết về chính sách hỗ trợ tài chính và ưu đãi thuế, cần thiết kế các gói hỗ trợ, ưu đãi về vốn và thuế dành riêng cho hộ kinh doanh khi họ đầu tư vào công nghệ số như phần mềm quản lý, nền tảng thanh toán điện tử, hoặc các thiết bị kỹ thuật số. Điều này sẽ giảm bớt gánh nặng chi phí ban đầu, khuyến khích hộ kinh doanh mạnh dạn chuyển đổi từ đó nâng cao năng suất và hiệu quả quản lý.

Điều quan trọng là xây dựng hệ sinh thái chuyển đổi số dễ tiếp cận thông qua việc tạo ra các nền tảng số thân thiện, dễ sử dụng, phù hợp với trình độ công nghệ và nhu cầu thực tế của hộ kinh doanh nhỏ lẻ.

Một điều quan trọng, ngoài hỗ trợ ban đầu, cần có các cơ chế tư vấn, hỗ trợ kỹ thuật liên tục, giải đáp vướng mắc, giúp hộ kinh doanh vượt qua khó khăn trong quá trình chuyển đổi số để đạt hiệu quả bền vững.

Những chính sách và cơ chế này sẽ tạo động lực và môi trường thuận lợi để các hộ kinh doanh không chỉ áp dụng công nghệ số mà còn thúc đẩy chuyển đổi lên thành doanh nghiệp, đóng góp tích cực hơn nữa cho sự phát triển chung của đất nước.

- Xin trân trọng cảm ơn ông!