Tiền kỹ thuật số: Khi trung Quốc đẩy mạnh, Mỹ tụt lại phía sau

Dự án đồng nhân dân tệ số của Trung Quốc, một loại tiền điện tử dựa trên chuỗi khối dành (blockchain) cho tài chính thương mại và tiêu dùng, không còn được coi là thí điểm nữa. Đây là đánh giá của các chuyên gia kinh tế và tiền điện tử.

Các chuyên gia đã theo dõi nỗ lực ở Trung Quốc và một số quốc gia khác đang phát triển và thí điểm các loại Tiền số của ngân hàng trung ương (CBDC) với mục đích thiết lập một loại tiền ảo dựa trên chuỗi khối rẻ hơn để sử dụng và trao đổi nhanh hơn, cả trong nước và quốc tế.

Cho đến nay, Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc đã phân phối đồng nhân dân tệ số, được gọi là e-CNY, tới 15 trong số 23 tỉnh của Trung Quốc và nó đã được sử dụng trong hơn 360 triệu giao dịch với tổng trị giá 100 tỷ nhân dân tệ, tương đương 13,9 tỷ USD.

Nếu e-CNY tiếp tục được áp dụng và trở thành tiêu chuẩn thực tế cho các khoản thanh toán thương mại và bán lẻ quốc tế, quyền riêng tư của những người sử dụng tiền số, cũng như đồng USD, có thể gặp rủi ro.

Theo chuyên gia an ninh mạng, bất kỳ quốc gia nào tạo ra mạng lưới giao dịch tài chính được quốc tế chấp nhận cho đồng tiền số sẽ là quốc gia đặt ra các tiêu chuẩn xung quanh nó, và sau đó mọi người khác sẽ phải tuân theo. Trung Quốc kỳ vọng vào tiền số vì đó là công cụ khác để giám sát hành vi mua sắm của công dân. Nếu tất cả các giao dịch được ghi lại và gắn với tài khoản người dùng, thì họ sẽ biết rất nhiều. Giám sát công dân cũng là mối quan tâm của Mỹ, mặc dù động cơ giám sát khác với một nhà nước như Trung Quốc.

Mỹ đã xem xét một phiên bản số của đồng USD trong gần ba năm. Vào tháng 3, Tổng thống Biden Jr. đã ban hành một lệnh hành pháp kêu gọi khẩn trương hơn trong việc nghiên cứu và phát triển CBDC của Mỹ nếu việc phát hành được coi là vì lợi ích quốc gia.

Vào tháng 11 năm nay, Ngân hàng Dự trữ Liên bang New York bắt đầu phát triển nguyên mẫu CDBC, được đặt tên là Dự án Cedar, chương trình CBDC đã tạo ra một khuôn khổ dựa trên chuỗi khối dự kiến sẽ trở thành thí điểm trong hệ thống thanh toán hoặc thanh toán đa quốc gia. Dự án này - hiện đang bước vào giai đoạn 2, là một thử nghiệm chung với Cơ quan tiền tệ Singapore để khám phá các câu hỏi xung quanh khả năng tương tác của sổ cái phân tán (dựa trên công nghệ blockchain - ND).

Khác với thanh toán bán lẻ trực tuyến, chẳng hạn như thanh toán qua thiết bị di động, thanh toán xuyên biên giới là giao dịch giữa các ngân hàng trung ương, ngân hàng tư nhân và các tập đoàn. Giao dịch giao ngay xuyên biên giới (hoặc thanh toán ngay lập tức) là một trong những khoản thanh toán thương mại phổ biến nhất, vì chúng thường được yêu cầu để hỗ trợ các giao dịch rộng hơn, chẳng hạn như thương mại quốc tế hoặc đầu tư tài sản nước ngoài.

Mặc dù Mỹ đã đạt được một số tiến bộ trong việc tạo ra một CBDC, nhưng vẫn còn thua các quốc gia khác.

e-CNY của Trung Quốc

e-CNY là một phiên bản số hóa của tiền mặt của Trung Quốc. Giống như các CBDC khác, nó được triển khai trên sổ cái phân tán chuỗi khối - một cơ sở dữ liệu trực tuyến, phân tán theo dõi các giao dịch. Cơ sở dữ liệu đó sử dụng mã hóa để đảm bảo tiền mặt và tiền trực tuyến được trao đổi thông qua cơ sở dữ liệu đó là bằng chứng giả mạo, nghĩa là chỉ những người dùng có quyền truy cập vào khóa riêng-công khai cụ thể mới có thể tham gia giao dịch.

Vào năm 2020, Atlantic Council - một tổ chức tư vấn có trụ sở tại Washington DC, đã bắt đầu theo dõi 35 dự án CBDC. Ngày nay, nó đang theo dõi 114 dự án CBDC trên toàn cầu, đo lường tiến độ của chúng dựa trên bốn giai đoạn: nghiên cứu, phát triển, thử nghiệm và khởi chạy. Đồng điện tử CNY của Trung Quốc đã ở giai đoạn thử nghiệm kể từ năm 2020 khi công bố loại tiền số này tại Thế vận hội Bắc Kinh.

Khu vực càng xanh lá, dự án CBDC càng cao cấp

Theo Atlantic Council, khu vực châu Á nói chung và các quốc gia như Trung Quốc, Thái Lan và UAE, có các dự án CBDC tiên tiến nhất.

Mặc dù dự án e-CNY của Trung Quốc có thể không còn thí điểm, nhưng hơn một tỷ nhân dân tệ được chuyển bằng cách sử dụng sổ cái chuỗi khối của nó không hoành tráng như vẻ ngoài. Những lần chuyển tiền đó trong vòng ba năm triển khai e-CNY chỉ bằng một phần ba số tiền được chuyển trong một ngày trên Alibaba và Tencent Pay. Vì vậy, để so sánh thì đó là một lượng giao dịch rất nhỏ. .

Mặc dù chưa trở thành hiện thực, nhưng về lý thuyết, có một mối đe dọa đối với đồng USD vì các quốc gia khác đang phát triển mạng lưới CBDC riêng, có thể giao dịch dễ dàng hơn mà không cần đến USD.

Kể từ xung đột ở Ukraine và các gói trừng phạt được công bố chống lại Nga, các quốc gia đang cố gắng tìm hiểu xem phải làm gì nếu điều đó xảy ra với họ và làm thế nào để đối phó.

Hứa hẹn của CBDC

Việc áp dụng CBDC có thể loại bỏ hàng tỷ khoản phí được tính hàng năm bởi các hệ thống thanh toán và bù trừ liên ngân hàng, đồng thời giúp việc chuyển tiền gần như tức thời thay vì mất nhiều ngày. Họ cũng sẽ cạnh tranh trong không gian thanh toán di động vì những lý do tương tự: thanh toán giao dịch phụ trợ.

Tuy nhiên, doanh nghiệp phải đối mặt với mức phí cao nhất và sự chậm trễ khi thực hiện thanh toán quốc tế, theo Catalini, người năm ngoái đã xuất bản sách trắng về lý do tại sao Mỹ tụt hậu so với các quốc gia khác trong việc phát triển CBDC.

Chuyển khoản giữa các ngân hàng lớn của Mỹ phát sinh phí từ 10 đến 35 USD cho chuyển khoản trong ngày và tối đa 3 USD cho các giao dịch trong 2 ngày. Mặc dù Mỹ có hệ thống Thanh toán tổng thời gian thực (RTGS) liên ngân hàng và FedWire của Cục Dự trữ Liên bang, nơi các giao dịch giữa các ngân hàng diễn ra trong thời gian thực so với các đợt vào cuối ngày, các dịch vụ này bị giới hạn sử dụng trong biên giới Mỹ. Ngoài ra, phí của họ cao hơn so với các phương thức thanh toán thay thế, chậm hơn như Trung tâm thanh toán bù trừ tự động (ACH), tạo ra sự đánh đổi giữa chi phí và tính tức thời.

Ngày nay, các khoản thanh toán quốc tế giữa doanh nghiệp với doanh nghiệp (B2B) chủ yếu được thực hiện thông qua mạng nhắn tin SWIFT và mất từ một đến năm ngày làm việc. Các khoản thanh toán cũng không thể đoán trước, có thể phát sinh thêm phí và thay đổi theo số lượng ngân hàng đại lý có liên quan. Phí chuyển khoản đến tại các ngân hàng lớn trung bình khoảng 15 USD, trong khi phí chuyển khoản đi từ 30 đến 45 USD, tùy thuộc vào số lượng ngân hàng tham gia. Thời gian xử lý cũng có thể được kéo dài và phí tăng lên tới khoảng 3%, nếu ngân hàng của người nhận yêu cầu chuyển đổi tiền tệ.

Sự phức tạp của chuỗi thanh toán cũng khiến thanh toán quốc tế trở thành mục tiêu sinh lợi cho các vụ lừa đảo kinh doanh, vì danh tính của một công ty không được liên kết rõ ràng với tọa độ ngân hàng của nó và việc tạm dừng thanh toán trở nên khó khăn hơn do số lượng các bên liên quan. Theo Catalini, FBI ước tính gian lận thanh toán chuyển khoản giữa các doanh nghiệp gây thiệt hại 1,8 tỷ USD, hơn một nửa trong số đó là do tội phạm mạng.

Theo Catalini, cái hay của blockchain và tiền mã hóa nói chung là nó có thể được điều chỉnh cho phù hợp với vấn đề mà bạn đang cố giải quyết.

Trung Quốc chủ yếu tiếp thị đồng CNY điện tử như một nỗ lực trong nước nhằm kiểm tra xem quốc gia này có thể số hóa thành công tiền mặt trong các ứng dụng như WeChat và AliPay, hai trong số các hệ thống thanh toán di động hàng đầu của Trung Quốc hay không.

Hầu hết các Ngân hàng trung ương đã để mắt đến CBDC

Theo một báo cáo năm 2020 từ BIS (Ngân hàng thanh toán quốc tế), khoảng 80% ngân hàng trung ương hiện đang (hoặc sẽ sớm) tham gia vào công việc của CBDC, trong đó một nửa đang xem xét cả CBDC bán buôn và mục đích chung.

Có tới 40% ngân hàng trung ương đã chuyển từ nghiên cứu khái niệm sang thử nghiệm hoặc bằng chứng về khái niệm; 10% khác đã phát triển các dự án thí điểm.

Đầu tháng này, Ngân hàng Anh (BoE) đã yêu cầu thị trường cung cấp ví CBDC “bằng chứng về khái niệm”. Quy trình đấu thầu mới này, được đăng trên Thị trường kỹ thuật số của Chính phủ Vương quốc Anh, có thể có nghĩa là đồng bảng số đang tiến gần hơn một bước.

Có thể tin cậy Chính phủ khi tiền mặt là kỹ thuật số?

Các chuyên gia cho rằng quyền riêng tư và khả năng kiểm soát quá mức của chính phủ là rào cản đối với việc thực hiện.

Theo công ty nghiên cứu Gartner, mặc dù có những phương pháp vững chắc để bảo vệ quyền riêng tư cho các giao dịch tiền số, chẳng hạn như công nghệ bằng chứng không có kiến thức (ZKP), nhưng vẫn dựa vào thiện chí của ngân hàng trung ương.

Còn theo Bloomberg, cần có sự cân bằng giữa mong muốn về quyền riêng tư và nhu cầu ngăn chặn việc sử dụng tiền tệ vào các hoạt động lừa đảo, rửa tiền và các hoạt động bất hợp pháp khác.

Mặc dù các chính phủ ngày nay có thể theo dõi các giao dịch tài chính, bao gồm cả giao dịch trên các hệ thống thanh toán quốc tế, nhưng tại Mỹ, cần có lệnh của tòa án để truy cập các giao dịch tài chính của một công dân tư nhân. Mặc dù vậy, vẫn có các thuật toán máy tính để gắn cờ các giao dịch có thể là bất chính, chẳng hạn như rửa tiền hoặc phá lệnh trừng phạt.

Trong tương lai, có hai lựa chọn để triển khai CBDC: một là cho phép người tiêu dùng và doanh nghiệp có và duy trì một công cụ vô danh - để sở hữu tiền ảo của họ bằng cách lưu trữ trong ví số; cái còn lại giữ tiền số tại ngân hàng trung ương, cơ quan này tính xem ai có cái gì.

Tiền kỹ thuật số ớ một số quốc gia khác

1. Hồng Kông triển khai e-HKD

Cơ quan tiền tệ Hồng Kông (HKMA) sắp phát hành một loại tiền số có tên là e-HKD để thanh toán bán lẻ.

Hồng Kông cũng đang xem xét nhiều thỏa thuận CBDC với Trung Quốc, Thái Lan, các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất và BIS. Được đặt tên là Dự án mBridge, mạng CBDC đa quốc gia đã thanh toán 22 triệu USD giao dịch.

Mặc dù mở và hiệu quả vì các giao dịch theo công nghệ sổ cái phân tán có thể được nhìn thấy trong thời gian thực, nhưng hiệu suất của chuỗi khối có thể gặp vấn đề. Đó là bởi mọi mục nhập trên đều yêu cầu mọi nút xử lý hoặc đi đến thống nhất.

Giao dịch ngoài chuỗi khối, được gọi là cấu trúc liên kết “lớp 2”, cho phép xử lý hai chiều, bỏ qua sự thiếu hiệu quả của sổ cái phân tán trong khi vẫn sử dụng các thuộc tính bất biến của nó để ghi lại các giao dịch đã hoàn thành một cách minh bạch.

1. Đồng rúp số có thể được hợp pháp hóa ở Nga vào cuối năm 2022

Trước cuối năm nay, dự thảo luật về đồng rúp kỹ thuật số, một dạng tiền mới kết hợp đặc tính của tiền mặt và phi tiền mặt, có thể được đệ trình lên Duma Quốc gia. Ủy ban Duma Quốc gia về Thị trường Tài chính cho biết. Quá trình tung ra một loại tiền tệ mới có thể bắt đầu vào những ngày cuối năm nay.

Trong năm 2022, Ngân hàng Trung ương Nga đã thực hiện thanh toán thử nghiệm bằng đồng rúp số, Bao gồm chuyển tiền giữa công dân, cụ thể là sử dụng ứng dụng di động, thanh toán khi mua hàng, mở ví kỹ thuật số.

Do các biện pháp trừng phạt chống Nga, Ngân hàng Trung ương Nga đã đẩy nhanh thử nghiệm đồng rúp số - bắt đầu vào ngày 23 tháng 4 năm 2022. Như Chủ tịch Ngân hàng Trung ương đã tuyên bố trước đây, Ngân hàng Trung ương Nga có kế hoạch bắt đầu thử nghiệm đồng rúp kỹ thuật số với khách hàng thực từ tháng 4 năm 2023. Hiện cơ quan quản lý đang thử nghiệm đồng rúp kỹ thuật số với mười lăm ngân hàng.

Theo Ngân hàng Trung ương Nga, đồng rúp số sẽ có dạng mã số duy nhất, được lưu trữ trên một ví điện tử đặc biệt. Việc chuyển đồng rúp số từ người dùng này sang người dùng khác sẽ diễn ra bằng cách di chuyển mã số từ ví điện tử này sang ví điện tử khác. Việc phát hành đồng rúp số sẽ do Ngân hàng Trung ương Nga thực hiện. Những người sở hữu tiền sẽ có cơ hội tự do chuyển đồng rúp từ dạng này sang dạng khác, tức là từ tiền mặt sang phi tiền mặt và kỹ thuật số.

1. Ngân hàng Nhà nước Việt Nam sẽ nghiên cứu tiền kỹ thuật số quốc gia

Chính phủ vừa ban hành Quyết định 1813 về Đề án phát triển thanh toán không dùng tiền mặt tại Việt Nam giai đoạn 2021-2025. Một trong những nội dung về hành lang pháp lý và cơ chế chính sách cần hoàn thiện là nghiên cứu, đề xuất cơ chế, chính sách về đồng tiền số quốc gia.

Việt Nam hiện nay chưa có khái niệm chính thức về “đồng tiền số quốc gia”, tuy nhiên, nhiều quốc gia đã nghiên cứu và một số đang thử nghiệm phiên bản tiền điện tử của tiền pháp định, do ngân hàng trung ương phát hành.

Tại Đề án Phát triển thanh toán không dùng tiền mặt, Ngân hàng Nhà nước cũng được giao trong năm 2022 phải hoàn thành cơ chế thử nghiệm có kiểm soát hoạt động công nghệ tài chính (Fintech) trong lĩnh vực ngân hàng.

Ngay trong năm nay, Thủ tướng giao Bộ Thông tin và Truyền thông chủ trì xây dựng quy định về định danh và xác thực điện tử, bảo vệ dữ liệu cá nhân. Bộ Công an có trách nhiệm quy định, hướng dẫn kết nối, chia sẻ, khai thác thông tin từ Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư để phục vụ cho việc xác thực thông tin, nhận biết khách hàng bằng phương tiện điện tử.

Trước đó vào cuối tháng 6, Thủ tướng cũng giao Ngân hàng Nhà nước “nghiên cứu, xây dựng và thí điểm tiền ảo dựa trên công nghệ Blockchain” từ năm 2021 đến 2023. Như vậy tới nay, Ngân hàng Nhà nước là đơn vị chủ trì nghiên cứu đồng thời “tiền ảo dựa trên công nghệ Blockchain” và tiền kỹ thuật số quốc gia.

LTV