Các điều khoản số đóng vai trò gì trong các hiệp định thương mại ở châu Á Thái Bình Dương?

Việc các hiệp định thương mại ở châu Á Thái Bình Dương bao gồm nhiều điều khoản thương mại kỹ thuật số đã trở nên phổ biến hơn, phải kể đến tất cả các hiệp định thương mại tự do (FTA) với các chương về thương mại điện tử hoặc thương mại kỹ thuật số kể từ năm 2000 của các bên tham gia chính trong khu vực - Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản, Ấn Độ, Úc, New Zealand, Singapore, Việt Nam và Malaysia.

Ngoài ra, cũng bao gồm các hiệp định lớn trong khu vực - Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực, Hiệp định Toàn diện và Tiến bộ cho Hiệp định Đối tác Xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), Hiệp định Mỹ- Mexico - Canada và Hiệp định Thương mại và Kinh tế Toàn diện EU - Canada (CETA) - cũng như hai hiệp định thương mại kỹ thuật số độc lập, Hiệp định Đối tác Kinh tế Kỹ thuật số (DEPA), quy tụ Singapore, New Zealand và Chile và Hiệp định Kinh tế số (SADEA). Sử dụng CPTPP làm cơ sở, các điều khoản thương mại kỹ thuật số trong các hiệp định thương mại này có thể được nhóm thành bốn loại.

Thứ nhất, có sáu điều khoản được thiết kế để tạo thuận lợi cho thương mại kỹ thuật số, bao gồm xóa bỏ thuế hải quan đối với việc truyền tải điện tử, đối xử không phân biệt đối xử với các sản phẩm kỹ thuật số, khuôn khổ giao dịch điện tử trong nước, xác thực điện tử, chữ ký điện tử và các điều khoản giao dịch không cần giấy tờ. Các điều khoản này nhằm mở và điều chỉnh môi trường pháp lý để cho phép thương mại kỹ thuật số hoạt động.

Thứ hai, có năm điều khoản giúp giảm thiểu gánh nặng thương mại và quy định cho các nhà cung cấp dịch vụ thương mại dịch vụ kỹ thuật số, bao gồm quyền truy cập và sử dụng Internet cho thương mại điện tử, luồng dữ liệu tự do, cấm các yêu cầu bản địa hóa dữ liệu, cấm ép buộc chuyển giao mã nguồn và dữ liệu mở của chính phủ. Bằng cách loại bỏ những trở ngại này, các dịch vụ kỹ thuật số sẽ có thể lưu thông tự do hơn giữa các quốc gia.

Thứ ba, ba điều khoản bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng, bao gồm bảo vệ người tiêu dùng trực tuyến, quyền riêng tư và bảo vệ thông tin cá nhân và bảo vệ chống lại các tin nhắn điện tử thương mại không được yêu cầu. Bằng cách giải quyết các mối quan tâm chính của người tiêu dùng, các điều khoản này nâng cao lòng tin của người tiêu dùng trong thương mại dịch vụ kỹ thuật số và thúc đẩy tỷ lệ sử dụng dịch vụ kỹ thuật số.

Loại cuối cùng, bao gồm bốn điều khoản bảo tồn quyền tự chủ về quy định của các chính phủ, chẳng hạn như các điều khoản về an ninh mạng, ngoại lệ và hợp tác. Những điều này giúp các chính phủ dành không gian cần thiết để giải quyết các mục tiêu chính sách xã hội khác nhau và đảm bảo các yêu cầu về an ninh và an toàn quốc gia.

Loại điều khoản đầu tiên là phổ biến nhất với hơn 3/4 các hiệp định thương mại tự do (FTA) trong đó có ít nhất hai hiệp định từ loại này, nhằm mục đích thiết lập cơ sở hạ tầng hoặc sự liên kết quy định cần thiết để tạo thuận lợi cho thương mại kỹ thuật số và không quy định một cách tiếp cận quy định cụ thể về các vấn đề nhạy cảm. Như vậy, các điều khoản này ít phải đối mặt với sự phản kháng nhất từ ​​các chính phủ.

Đồng thời, mặc dù những điều khoản này giúp các nước đang phát triển thúc đẩy thương mại dịch vụ kỹ thuật số, nhưng vẫn có thể xảy ra các vấn đề về triển khai. Việc thực hiện các quy định này có thể đòi hỏi đầu tư thêm vào phần cứng và phần mềm, một thách thức đối với một số nước đang phát triển. Có đủ cơ sở vật chất cũng có thể là một vấn đề. Thay vào đó, các yêu cầu luật định về thủ tục chứng từ có thể cần được sửa đổi để xem xét các cách thức ký hợp đồng và phê duyệt mới.

Loại điều khoản thứ hai tạo điều kiện thuận lợi cho thương mại dịch vụ kỹ thuật số bằng cách loại bỏ hoặc cố gắng giảm thiểu các rào cản quy định cản trở hoặc cản trở dòng chảy thương mại kỹ thuật số. Cũng như các hiệp định thương mại thế hệ trước, người ta thường cho rằng đối tượng hưởng lợi chính của các biện pháp đó sẽ có xu hướng là các nhà cung cấp dịch vụ ở nước ngoài đến từ các nền kinh tế phát triển hơn.

Do đó, nhiều nước đang phát triển miễn cưỡng đồng ý với các điều khoản này. Vấn đề không chỉ là kinh tế vì nó một lần nữa liên quan đến việc thiếu năng lực mà các cơ quan quản lý phải vật lộn. Nhưng nếu không có những chính sách này, các nền tảng kỹ thuật số nước ngoài sẽ do dự khi tham gia thị trường nội địa, do chi phí tuân thủ, sự mơ hồ về quy định và - trong một số trường hợp - tăng rủi ro an ninh mạng.

Do đó, các nước đang phát triển sẽ cần phải hiểu những lợi ích cũng như thách thức phát sinh từ các điều khoản này, ít nhất là một tín hiệu chào đón đối với các công ty kỹ thuật số nước ngoài.

Loại điều khoản thứ ba không trực tiếp đóng góp vào sự phát triển của thương mại dịch vụ kỹ thuật số, mà đóng góp gián tiếp vào thương mại kỹ thuật số bằng cách thúc đẩy một môi trường đáng tin cậy giúp giảm bớt mối quan tâm của người tiêu dùng. Nhưng các nước đang phát triển thường thiếu các luật và quy định trong nước để có thể giải quyết nhiều vấn đề thuộc nhóm này. Loại điều khoản thứ tư thúc đẩy quyền lực của chính phủ đối với các công ty kỹ thuật số và do đó, bản chất dường như không được tạo điều kiện.

Tuy nhiên, các điều khoản như vậy cung cấp cho các chính phủ không gian điều động cần thiết để kiểm soát các dịch vụ kỹ thuật số. Điều này rất quan trọng đối với nhiều nước đang phát triển vì phần lớn thương mại dịch vụ kỹ thuật số được cung cấp bởi các nhà cung cấp nước ngoài. Điều này cũng giải thích sự phổ biến của các điều khoản này, với hơn 70% các FTA bao gồm ít nhất một điều khoản thuộc loại này.

Để thúc đẩy sự phát triển của lĩnh vực này, các nước đang phát triển ở châu Á sẽ cần tăng cường các điều khoản trong nhóm thứ hai và thứ ba. Với sự phức tạp của thương mại kỹ thuật số, sẽ không thực tế nếu cho rằng chỉ bao gồm các điều khoản này sẽ thúc đẩy thương mại. Thay vào đó, điều này cần được thực hiện cùng với việc xây dựng cơ sở hạ tầng thương mại kỹ thuật số và một môi trường pháp lý tạo ra sự cân bằng giữa kiểm soát rủi ro và tự do hóa thị trường.

Để đối phó với những thách thức này, các hiệp định SADEA và DEPA độc lập gần đây đã ra đời. Phần trước giới thiệu các ứng dụng sáng tạo của biên bản ghi nhớ như một chương phụ lục để đưa trực tiếp các điểm minh chứng của khu vực tư nhân vào hiệp định, trong khi phần sau hầu như chỉ tập trung vào tạo thuận lợi thương mại kỹ thuật số với một loạt các khuôn khổ mô-đun dự định sẽ được xây dựng lại khi các kênh thương mại kỹ thuật số phát triển.

Việt Dũng