Giải bài toán phát triển thị trường tài chính xanh

Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 70-NQ/TW về bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Nghị quyết số 70-NQ/TW thực sự là một bước ngoặt chính sách sẽ góp phần đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới. Tinh thần xuyên suốt của Nghị quyết số 70-NQ/TW là “mở đường” cho thị trường điện cạnh tranh và đẩy mạnh thu hút đầu tư tư nhân.

Ý nghĩa then chốt của Nghị quyết số 70-NQ/TW đã đưa ra một tầm nhìn mang tính hệ sinh thái khi từ năng lượng truyền thống đến năng lượng tái tạo, năng lượng sạch; từ công nghệ truyền thống chuyển sang công nghệ mới như hydrogen, amoniac xanh cho đến phát triển điện hạt nhân module nhỏ (SMR).

Để thúc đẩy phát triển hệ sinh thái ngành năng lượng hiện đại, thông minh, bền vững, điều quan trọng nhất là phải tháo gỡ nhanh các điểm nghẽn về pháp luật và quy hoạch. Chính sách rõ ràng, minh bạch và nhất quán là yếu tố quan trọng để nhà đầu tư có niềm tin và cam kết lâu dài.

Phát triển hệ sinh thái ngành năng lượng hiện đại, thông minh, bền vững cần các yếu tố đồng bộ như: Hoàn thiện khung pháp lý đồng bộ cho tất cả các loại hình năng lượng, cân bằng và công bằng cho các loại hình doanh nghiệp tham gia; thiết lập cơ chế tài chính, tín dụng ưu đãi hoặc hợp tác với quỹ đầu tư mạo hiểm trong thúc đẩy các dự án năng lượng xanh, công nghệ cao; đào tạo, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, sẵn sàng làm chủ công nghệ hiện đại.

Thị trường vốn Việt Nam có triển vọng tăng trưởng mạnh nhờ nhu cầu đầu tư vào năng lượng sạch và chuyển đổi xanh. Dự báo, các sản phẩm tài chính như trái phiếu năng lượng, trái phiếu xanh, quỹ đầu tư khí hậu (Climate Investment Funds – CIF) sẽ phát triển nhanh, nhất là trong bối cảnh Việt Nam đẩy mạnh cam kết giảm phát thải và tham gia sâu hơn vào chuỗi tài chính quốc tế. Dòng vốn FDI, vốn ODA và các quỹ khí hậu toàn cầu sẽ quan tâm hướng về Việt Nam nếu khung pháp lý và đánh giá ESG được triển khai minh bạch, nhất quán.

Nghị quyết 70 sẽ mở ra một giai đoạn mới cho thị trường vốn Việt Nam, đặc biệt trong lĩnh vực năng lượng. Việc bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia không chỉ là vấn đề kỹ thuật và chính sách, mà còn gắn liền với khả năng huy động và sử dụng hiệu quả nguồn vốn trong nền kinh tế. Nói cách khác, Nghị quyết 70 đã tạo ra khuôn khổ định hướng mạnh mẽ cho dòng vốn đầu tư, phát hành trái phiếu năng lượng, cổ phần hóa các doanh nghiệp năng lượng và phát triển tín dụng xanh.

Trước hết, thị trường trái phiếu doanh nghiệp được kỳ vọng sẽ tăng trưởng mạnh nhờ chính sách ưu tiên năng lượng tái tạo, LNG, điện hạt nhân và hạ tầng truyền tải. Các dự án đầu tư này đòi hỏi nguồn tài trợ vốn trung và dài hạn rất lớn. Đi đôi với đó, sự phát triển của trái phiếu xanh và trái phiếu chuyển đổi sẽ giúp Việt Nam thu hút được nguồn vốn quốc tế từ IFC, ADB hay Quỹ Khí hậu Xanh (GCF). Tuy nhiên, để thị trường này thực sự bền vững, cần khung pháp lý rõ ràng cho tiêu chí “xanh”, quy định về đánh giá xếp hạng tín nhiệm trái phiếu xanh, cơ chế giám sát sử dụng vốn, và biện pháp phòng ngừa tình trạng “tẩy xanh”.

Nghị quyết 70 cũng được kỳ vọng sẽ thúc đẩy quá trình cổ phần hóa, niêm yết và sáp nhập của các doanh nghiệp trong lĩnh vực năng lượng. Khi ngành năng lượng được khuyến khích mở rộng cạnh tranh, các doanh nghiệp điện lực khu vực, hay nhà đầu tư tư nhân trong lĩnh vực điện gió, điện mặt trời và lưu trữ năng lượng sẽ đẩy mạnh IPO để huy động vốn. Bên cạnh đó, làn sóng M&A trong lĩnh vực năng lượng Việt Nam sẽ sôi động hơn, với sự quan tâm đặc biệt từ các tập đoàn năng lượng đa quốc gia trên toàn cầu. Tuy nhiên, thách thức lớn vẫn nằm ở việc định giá hợp lý doanh nghiệp, bảo đảm minh bạch tài chính, và nâng chuẩn báo cáo ESG để thu hút dòng vốn nước ngoài dài hạn.

Đồng thời, giúp cho các NHTM chuyển hướng sang tín dụng xanh, ưu tiên cấp vốn cho các dự án năng lượng sạch và hạ tầng truyền tải. Việt Nam cũng có thể tận dụng nguồn vốn ưu đãi từ các quỹ quốc tế như IFC, ADB hay GCF thông qua mô hình tài chính hỗn hợp (Blended Finance), kết hợp vốn công và tư để giảm thiểu rủi ro. Tuy nhiên, để nguồn vốn này phát huy hiệu quả, Nhà nước cần phải bảo đảm ổn định chính sách giá điện, giảm rủi ro tỷ giá và có quỹ bảo lãnh tín dụng năng lượng quốc gia để hỗ trợ các nhà đầu tư.

Giải pháp thúc đẩy thị trường tài chính xanh

Thúc đẩy dòng vốn xanh là yếu tố then chốt để hiện thực hóa chiến lược tăng trưởng xanh và phát triển bền vững quốc gia của Việt Nam. Để phát triển thị trường tài chính xanh, cần hoàn thiện khung khổ pháp lý, đa dạng hóa sản phẩm tài chính xanh, nâng cao tính minh bạch thông tin và khuyến khích doanh nghiệp áp dụng mô hình kinh doanh bền vững và tăng cường hợp tác quốc tế.

Để phát triển thị trường tài chính xanh cho doanh nghiệp tại Việt Nam trong thời gian tới, một số giải pháp được đề xuất như sau:

Một là, Chính phủ cần phát huy vai trò dẫn dắt thực hiện phát triển tài chính xanh ở Việt Nam. Đẩy nhanh việc hoàn thiện cơ chế, chính sách, thúc đẩy phát triển thị trường trái phiếu xanh, cổ phiếu xanh, tín dụng xanh và các sản phẩm tài chính xanh. Đồng thời, có những quyết sách đầu tư và chi tiêu của Chính phủ phù hợp, trong những lĩnh vực xanh và ban hành chính sách phù hợp nhằm thu hút các nguồn lực từ các thành phần kinh tế đầu tư vào kinh tế xanh như ưu đãi về thuế, phí.

Hai là, hiện nay, Việt Nam chưa có tiêu chí tín dụng xanh riêng nên các việc cho vay hay phát hành trái phiếu đều sử dụng tiêu chuẩn quốc tế. Vì vậy, các khái niệm tài chính xanh vẫn chưa rõ ràng và toàn diện nên cần phải sớm hoàn thiện hành lang pháp lý. Việc này đặt ra yêu cầu Việt Nam cần có những tiêu chí xanh để các tổ chức, doanh nghiệp có căn cứ để phát hành. Về khung pháp lý, thị trường tài chính Việt Nam đã đề cập đến phát triển tín dụng xanh. Tuy nhiên, những chính sách này chủ yếu có tính định hướng phát triển chung ở cấp độ Nghị quyết của Bộ Chính trị, Nghị định của chính phủ và một số văn bản của các Bộ, ngành chức năng, cần phải tiếp tục hoàn thiện thêm để sớm đi vào thực tiễn.

Ba là, nâng cao nhận thức về chuyển đổi xanh, về ESG và phát triển bền vững thông qua các chương trình đào tạo, tập huấn cho các chủ thể có liên quan trên thị trường. Xây dựng tổng thể chiến lược chuyển đổi xanh của doanh nghiệp, trong có xác lập kế hoạch phát hành trái phiếu ESG. Nên lựa chọn sản phẩm trái phiếu ESG phù hợp mục đích cụ thể của doanh nghiệp ở từng lộ trình phát triển. Chủ động nâng cao năng lực về quản trị doanh nghiệp, quản trị ESG; chú trọng đến yếu tố môi trường ngay từ khi chuẩn bị dự án và tuân thủ chặt chẽ các quy định về môi trường.

Bốn là, NHNN sớm ban hành các văn bản, hướng dẫn cụ thể nhằm hoàn thiện hành lang pháp lý để thúc đẩy nguồn tài chính xanh. NHNN cần rà soát những quy định về tín dụng xanh theo hướng cụ thể và tăng cường các yếu tố tạo động lực cho các TCTD khi cung cấp tín dụng xanh. Hệ thống các NHTM cần cam kết đồng hành cùng khách hàng trong quá trình chuyển đổi sang mục tiêu phát triển bền vững; xây dựng danh mục sản phẩm toàn diện từ huy động vốn, tín dụng xanh, triển khai gói tài chính xanh với lãi suất và phí ưu đãi cho các dự án mang lại lợi ích về môi trường và xã hội.

Năm là, Việt Nam cần từng bước đa dạng hóa cơ sở nhà đầu tư, tập trung phát triển nhà đầu tư tổ chức, chuyên nghiệp với chiến lược đầu tư dài hạn, có trách nhiệm xã hội. Tiếp tục thúc đẩy sự tham gia của các NHTM vào thị trường tài chính xanh với vai trò là chủ thể cung cấp tín dụng và là nhà đầu tư trái phiếu xanh. Các NHTM cần xây dựng được bộ quy tắc về quản lý rủi ro môi trường và xã hội trong hoạt động cấp tín dụng, thực hiện đánh giá rủi ro môi trường và xã hội trong hoạt động cấp tín dụng, áp dụng các tiêu chuẩn về môi trường cho các dự án được ngân hàng cấp vốn vay, kết hợp đánh giá rủi ro môi trường như một phần đánh giá rủi ro tín dụng của ngân hàng.

Sáu là, nâng cao tính minh bạch thông tin, giảm thiểu sự bất cân xứng về thông tin trên thị trường tài chính, từ đó có thể thu hút được sự tham gia của nhiều tổ chức tài chính, đặc biệt là các nhà đầu tư quốc tế, và nâng cao tính thanh khoản của các kênh đầu tư tài chính xanh. Đặc biệt, việc phát triển sàn giao dịch điện tử trái phiếu cũng là một phương án được nhiều quốc gia lựa chọn để tạo thanh khoản, tăng tính minh bạch và đảm bảo thuận lợi trong việc quản lý thị trường.

Bảy là, để thúc đẩy cung và cầu thị trường đối với tài chính xanh, trước mắt, cần phải đẩy mạnh hơn nữa công tác tuyên truyền, đào tạo, phổ biến kiến thức về chủ trương, chính sách, trách nhiệm môi trường, xã hội của doanh nghiệp, giới thiệu các sản phẩm tài chính xanh tới công chúng đầu tư. Đồng thời, minh bạch thông tin liên quan tới hoạt động đầu tư xanh, các sản phẩm tài chính xanh cũng góp phần thúc đẩy nhu cầu đối với tài chính xanh.

Tám là, thực hiện kết hợp các giải pháp phát triển tài chính xanh một cách đồng bộ, có hệ thống sẽ góp phần tạo nền tảng bền vững cho tăng trưởng xanh và thực hiện thành công các mục tiêu trong Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021–2030, tầm nhìn đến năm 2050. Các doanh nghiệp cần chủ động các phương án huy động nguồn vốn tài chính xanh trên thị trường trong nước và quốc tế. Chủ động đón đầu xu hướng phát triển kinh tế xanh toàn cầu và Việt Nam; đồng thời chủ động thực hành quản trị xanh, hướng tới việc tạo ra các sản phẩm có tác động đến xã hội cũng như môi trường.

Chín là,tiếp tục tăng cường hợp tác quốc tế trong công tác xây dựng và phát triển thị trường tài chính vốn xanh, hướng tới thực hiện các thông lệ tốt trên thị trường chứng khoán gắn với tăng trưởng xanh; Đồng thời, nghiên cứu hoàn thiện và cơ cấu lại chỉ số thị trường để phù hợp hơn với bối cảnh phát triển bền vững trên TTCK hiện nay, vừa được nâng hạng thị trường mới nổi nhằm chủ động đón cơ hội các dòng vốn đầu tư quốc tế tiềm năng nói chung và dòng vốn tài chính xanh nói riêng trong trung và dài hạn.

Mười là, Việt Nam hiện đang ở giai đoạn đầu trong việc triển khai các dự án thuần xanh. Tuy nhiên, xu hướng phát triển tài chính chuyển đổi là tất yếu, với một giai đoạn tăng cường mạnh mẽ hơn nữa các mô hình kinh tế xanh và kinh tế carbon thấp nhằm tạo ra tác động thực tế và hiệu quả. Một thách thức lớn là năng lực chuyên môn giữa các thành viên trong thị trường chưa đồng bộ và hiện tại, Việt Nam chưa có nhiều tổ chức xác nhận và chứng nhận có năng lực bảo đảm từ các tổ chức uy tín.

(*) Ông Phùng Xuân Minh, Chủ tịch Saigon Ratings

Tạp chí Nhà đầu tư tổ chức Hội thảo ‘Chuyển đổi năng lượng xanh nhìn từ Nghị quyết 70 của Bộ Chính trị’

Nhằm góp phần tuyên truyền, làm rõ định hướng phát triển năng lượng xanh, chuyển đổi năng lượng xanh, bền vững theo Nghị quyết 70 của Bộ Chính trị, và mục tiêu Net Zero năm 2050, ngày 30/10 tại Hà Nội, Tạp chí Nhà đầu tư tổ chức Hội thảo “Chuyển đổi năng lượng xanh nhìn từ Nghị quyết 70 của Bộ Chính trị”.

Sự kiện là diễn đàn để các doanh nghiệp, ngân hàng thương mại, nhà đầu tư chia sẻ chiến lược về phát triển năng lượng xanh, chuyển đổi năng lượng xanh, đề xuất các chính sách nhằm phát triển bền vững lĩnh vực này.

Hội thảo có sự tham dự của lãnh đạo các Ban, Bộ, ngành trung ương, chuyên gia kinh tế - tài chính, lãnh đạo các ngân hàng thương mại, công ty chứng khoán, quỹ đầu tư, cùng các nhà đầu tư, doanh nghiệp trong lĩnh vực năng lượng.