Quản lý nhà nước đối với Fintech: Bài toán toàn cầu và hàm ý với Việt Nam

Tham dự Hội thảo trực tiếp và trực tuyến này có đông đảo các nhà khoa học, các chuyên gia tài chính - ngân hàng trong và ngoài nước cùng đại diện các bộ, ban, ngành liên quan.

Khoảng 200 công ty Fintech hoạt động tại Việt Nam

Phát biểu khai mạc Hội thảo, PGS.TS. Đào Thị Thu Giang, Hiệu trưởng Trường Đại học Đại Nam nhấn mạnh, Fintech không chỉ là một xu hướng công nghệ, mà đang trở thành một trong những động lực quan trọng thúc đẩy đổi mới sáng tạo kinh tế - xã hội. Tuy nhiên, cùng với sự phát triển mạnh mẽ, Fintech đặt ra những thách thức lớn về quản lý, đặc biệt là trong xây dựng hành lang pháp lý.

Hội thảo Khoa học quốc tế với chủ đề “Quản lý nhà nước đối với sự phát triển Fintech: Kinh nghiệm quốc tế và hàm ý đối với Việt Nam”

Theo PGS.TS. Đào Thị Thu Giang, Hội thảo lần này hướng đến một vấn đề cốt lõi: Làm thế nào để xây dựng khung pháp lý vừa đảm bảo an toàn, quản trị rủi ro, vừa khuyến khích sáng tạo và thúc đẩy hệ sinh thái Fintech tại Việt Nam. Với tư cách là một trong những trường đại học đi đầu trong nghiên cứu và ứng dụng Fintech, Đại học Đại Nam cam kết tiếp tục đồng hành cùng các cơ quan quản lý trong việc kiến tạo tri thức mới và đề xuất các chính sách phát triển phù hợp với bối cảnh công nghệ toàn cầu.

Tại Hội thảo, TS. Nguyễn Đức Hiển, Phó Trưởng Ban Chính sách, chiến lược Trung ương đã chỉ ra rằng, Fintech tại Việt Nam phát triển mạnh mẽ sau đại dịch Covid-19, song hành cùng làn sóng chuyển đổi số. Nhiều chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước đã đề cập đến Fintech, từ định hướng ban hành sandbox cho các sản phẩm và mô hình kinh doanh mới, đến việc chủ động tham gia khuôn khổ pháp lý toàn cầu về kinh tế số. Một số nghị quyết quan trọng, trong đó có Nghị quyết 22 về Trung tâm tài chính quốc tế, cũng đã dành nội dung cụ thể cho lĩnh vực Fintech. Đến cuối năm 2024, theo Ngân hàng Nhà nước, đã có khoảng 200 công ty Fintech hoạt động tại Việt Nam, cho thấy tốc độ tăng trưởng nhanh chóng và sức hấp dẫn lớn của thị trường.

Song, TS. Nguyễn Đức Hiển cũng thẳng thắn nhìn nhận rằng khung pháp lý hiện nay vẫn chưa bắt nhịp được với tốc độ phát triển của công nghệ. Tư duy quản lý thiên về kiểm soát, giám sát, trong khi xu hướng quốc tế lại khuyến khích thử nghiệm và thể chế hóa nhanh các mô hình mới. Đặc biệt, đối với tiền mã hóa và tài sản số, Việt Nam chưa có cơ chế thử nghiệm cụ thể.

TS. Nguyễn Đức Hiển, Phó Trưởng Ban Chính sách, chiến lược Trung ương phát biểu tại Hội thảo

Từ góc độ cơ quan hoạch định chính sách, TS. Nguyễn Đức Hiển đặt ra những câu hỏi lớn: Liệu Việt Nam có nên bắt buộc đi theo mô hình sandbox trước khi triển khai thực tế, hay có thể mở rộng thử nghiệm ngay từ đầu như một số quốc gia? Lĩnh vực nào có thể được chọn để mở rộng trước? Tài sản số, tiền mã hóa sẽ được quy định tới đâu, chỉ dừng ở thử nghiệm hay có thể đưa vào sử dụng thực tiễn? Và quan trọng hơn cả, cách tiếp cận quản lý có nên chỉ dựa vào loại hình sản phẩm, trong khi thực tế sản phẩm thường sinh ra từ những nhu cầu thị trường chưa từng có tiền lệ?

Kinh nghiệm từ quốc tế: Blockchain, AI và SupTech định hình quản lý

Một trong những điểm nhấn của Hội thảo là sự tham gia của các học giả và doanh nghiệp quốc tế, mang đến những kinh nghiệm quý báu trong quản lý và phát triển Fintech.

Ông James Huang, đại diện một công ty Blockchain được thành lập tại Singapore năm 2017, công ty quay trở lại vào năm 2018 và phát triển mạnh tại Đài Loan (Trung Quốc) chia sẻ rằng, sau đại dịch Covid-19, Blockchain đã được ứng dụng sâu rộng trong ngân hàng, chính phủ và doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Đài Loan. Công ty của ông đã hợp tác với hiệp hội doanh nghiệp vừa và nhỏ để ứng dụng công nghệ chuỗi khối trong quản lý chuỗi cung ứng, dữ liệu sản xuất, chuỗi phân phối, cũng như xây dựng các nền tảng quản lý dữ liệu Carbon.

Ông James Huang phát biểu tại Hội thảo

Tại Đài Loan, hệ sinh thái tài sản ảo từng có tới 24 sàn giao dịch, nhưng hiện nay chỉ còn 8 và dự kiến sẽ giảm xuống 5 trong thời gian tới. Đây là minh chứng cho một cơ chế quản lý chọn lọc và quyết liệt, nhưng đồng thời vẫn tạo điều kiện để các tổ chức cung ứng tài sản ảo phát triển bền vững. Stablecoin được chính phủ và ngân hàng thương mại Đài Loan coi trọng, cho phép sử dụng để giao dịch xuyên biên giới, đặc biệt với các đối tác ở Nam Mỹ và Nam Phi – nơi đồng nội tệ thiếu ổn định và USD khó luân chuyển. Stable coin được sử dụng như một giải pháp hữu hiệu để giao dịch với các cty ở khu vực này, qua đó số tiền thanh toán sẽ ko bị mất giá.

Từ góc nhìn học thuật, Giáo sư Cheng - Yun Tsang đến từ Đại học Monash nhấn mạnh rằng quy định tài chính cần được chuyển đổi toàn diện trong kỷ nguyên Fintech. Ông lấy ví dụ từ Singapore, nơi Cơ quan Tiền tệ đã triển khai dự án Ellipse vào năm 2021 để giám sát rủi ro trên thị trường, dự báo các nguy cơ và xây dựng hệ thống cảnh báo sớm. Theo ông, sự thành công của chuyển đổi pháp lý phụ thuộc vào khả năng tích hợp SupTech, ứng dụng AI để phân tích dữ liệu, và xây dựng cơ chế hợp tác đa ngành, đa quốc gia. Fintech không chỉ thách thức khung quản lý tài chính truyền thống mà còn làm thay đổi hành vi xã hội: con người ít tương tác trực tiếp hơn, niềm tin truyền thống bị xói mòn, từ đó đặt ra yêu cầu mới về bảo đảm niềm tin trong môi trường số. Ông cũng nhấn mạnh đến xu hướng ngân hàng trung ương nhiều quốc gia đang nghiên cứu và triển khai đồng tiền số (CBDC), điều này khiến các cơ quan quản lý buộc phải tái tư duy về chức năng của tiền tệ, giao dịch xuyên biên giới và an ninh mạng.

Ở góc độ an ninh, bà Lindy Tsai, Nhà sáng lập & Giám đốc điều hành của Iregtech Ltd, chuyên gia điều tra tiền điện tử đến từ Đài Loan nêu bật mối đe dọa ngày càng nghiêm trọng từ tội phạm liên quan đến tiền ảo. Chỉ tính riêng tại Đài Loan, mỗi tháng có khoảng 13 triệu USD bị thất thoát vì lừa đảo liên quan đến tài sản ảo, con số thực tế có thể lớn hơn nhiều do nhiều nạn nhân không báo cáo. Đài Loan đã thiết lập đường dây nóng 165 để người dân phản ánh các hành vi gian lận, đồng thời chuẩn bị ban hành đạo luật về tài sản ảo trong năm 2025. Bà cũng cho rằng việc tích hợp trí tuệ nhân tạo và học máy trong phát hiện gian lận Blockchain là giải pháp hiệu quả, có thể giúp cải thiện đáng kể hệ thống cảnh báo sớm và ngăn chặn rủi ro từ sớm.

Bà Lindy Tsai, Nhà sáng lập & Giám đốc điều hành của Iregtech Ltd, chuyên gia điều tra tiền điện tử đến từ Đài Loan

Hàm ý cho Việt Nam: Cân bằng giữa đổi mới và quản lý

Từ những kinh nghiệm quốc tế và thảo luận tại hội thảo, có thể thấy rằng Việt Nam đang đứng trước ngã rẽ quan trọng. Fintech không còn là câu chuyện của tương lai xa, mà là một thực tế đang hiện hữu, với hơn 200 công ty đã hoạt động tính đến cuối năm 2024. Câu hỏi không phải là có phát triển Fintech hay không, mà là phát triển theo cách nào, dưới hành lang pháp lý ra sao để vừa bảo vệ hệ thống tài chính, vừa thúc đẩy sáng tạo.

Sandbox có thể là một lựa chọn cần thiết, nhưng sẽ không đủ nếu chỉ dừng ở đó. Việt Nam cần xác định rõ các lĩnh vực có thể mở rộng thử nghiệm trước, như thanh toán điện tử, cho vay ngang hàng, tài sản số, đồng thời từng bước nghiên cứu cơ chế quản lý tiền mã hóa. Học hỏi từ Singapore và Đài Loan, Việt Nam cũng cần đẩy mạnh ứng dụng SupTech và AI trong giám sát, xây dựng khung quản trị dữ liệu minh bạch, đồng thời đảm bảo an ninh mạng trong mọi khâu vận hành.

Các bài trình bày tại Hội thảo “Quản lý nhà nước đối với sự phát triển Fintech: Kinh nghiệm quốc tế và hàm ý đối với Việt Nam” một lần nữa khẳng định rằng Fintech là xu thế tất yếu và Việt Nam không thể đứng ngoài. Những bài học kinh nghiệm từ quốc tế đã chỉ ra con đường: phải nhanh chóng hoàn thiện hành lang pháp lý, cởi mở với thử nghiệm, đồng thời không quên xây dựng niềm tin và bảo vệ hệ thống tài chính quốc gia. Đó không chỉ là nhiệm vụ của cơ quan quản lý, mà còn là trách nhiệm chung của toàn bộ hệ sinh thái, từ các ngân hàng, doanh nghiệp, trường đại học đến từng cá nhân tham gia vào dòng chảy công nghệ mới.

Các diễn giả thảo luận, chia sẻ, trao đổi quan điểm về Fintech trong Phiên thứ 2 - Phiên thảo luận mở

Trong phiên thứ 2 - Phiên thảo luận mở, các diễn giả và đại biểu tham dự đã thảo luận, lắng nghe, trao đổi quan điểm giữa các cơ quan hoạch định chiến lược, cơ quan lập pháp và doanh nghiệp, nhà đầu tư, cũng như các chuyên gia, nhà nghiên cứu trong và ngoài nước. Qua sự tương tác này, Hội thảo hướng đến hình thành một bức tranh toàn diện hơn, mở rộng góc nhìn đa chiều đối với chính sách, pháp lý và chiến lược phát triển Fintech. Từ đó rút ra những gợi mở quan trọng cho hành lang pháp lý và cơ chế quản lý Fintech tại Việt Nam trong thời gian tới. Phiên thảo luận mở đã trở thành điểm nhấn của hội thảo khi thu hút đông đảo ý kiến từ các đại biểu tham dự trực tiếp cũng như trực tuyến. Nhiều vấn đề tồn đọng tại Việt Nam được đặt ra một cách thẳng thắn, trực diện, tạo nên không khí trao đổi cởi mở và sôi nổi. Các ý kiến đa chiều, sâu rộng đã làm cho phần thảo luận trở nên hấp dẫn, nhận được sự quan tâm và chú ý đặc biệt của toàn thể hội thảo.

Dù chưa hình thành ngay những chính sách cụ thể, song việc mở rộng hiểu biết, tạo dựng không gian trao đổi khoa học cởi mở, gắn kết giữa cơ quan quản lý nhà nước, cộng đồng doanh nghiệp và giới nghiên cứu trong và ngoài nước đã mang lại giá trị thiết thực và ý nghĩa sâu sắc.

Đức Thuận