Kế hoạch cắt giảm 2 nghìn tỷ USD chi tiêu của chính phủ Mỹ của tỷ phú Elon Musk dường như bao gồm việc thay thế hàng chục nghìn nhân viên liên bang bằng trí tuệ nhân tạo (AI), nhưng động thái này có thể dẫn đến hậu quả thảm khốc, một số chuyên gia AI cho biết.

Chính quyền của Tổng thống Donald Trump đã sa thải khoảng 10.000 nhân viên liên bang sau khi Musk và Bộ Hiệu quả Chính phủ (DOGE) có quyền truy cập vào thông tin nội bộ của cơ quan. Dù không có bằng chứng rõ ràng, Musk đã tuyên bố rằng ông đã phát hiện ra một lượng lớn gian lận và lãng phí của chính phủ.

Mục tiêu cuối cùng của Musk và DOGE là thay thế “lực lượng lao động con người bằng máy”, theo một quan chức Mỹ giám sát các hoạt động cắt giảm chi phí. “Mọi thứ có thể tự động hóa bằng máy sẽ được thực hiện, thay thế các quan chức”, vị quan chức này nói với tờ Washington Post.

Tuy nhiên, kế hoạch này có những sai sót, ít nhất là trong ngắn hạn, các chuyên gia CNTT cho biết. AI có thể thay thế một số nhân viên liên bang hiện tại và nhiều người khác trong tương lai, nhưng công nghệ này chưa sẵn sàng để đưa ra phán đoán về các chế độ phúc lợi và các quyết định phức tạp khác.

Việc thay thế toàn bộ nhân viên chính phủ bằng AI là một tưởng tượng hấp dẫn nhưng nguy hiểm, cho thấy sự hiểu lầm cơ bản về cách thức hoạt động thực sự của chính phủ. Mặc dù AI có thể hợp lý hóa một số thủ tục giấy tờ thông thường, nhưng khái niệm thay thế hàng chục nghìn công chức bằng thuật toán phản ánh chủ nghĩa giải pháp công nghệ theo phong cách Thung lũng Silicon có thể tàn phá các dịch vụ công.

Có thể hình dung ra một chatbot AI không hiểu được tình huống đặc biệt của một cựu chiến binh nộp đơn xin trợ cấp hoặc một người nhập cư phải đối mặt với việc trục xuất vì AI đã hiểu sai tài liệu của họ.

Piscione, tác giả của cuốn sách mới “Việc làm đã chết: Công nghệ đột phá đang cách mạng hóa cách chúng ta làm việc như thế nào” (Employment Is Dead: How Disruptive Technologies Are Revolutionizing the Way We Work) cho biết đây không phải là những kịch bản giả định, chúng là kết quả tất yếu của việc coi dịch vụ chính phủ chỉ đơn thuần là vấn đề xử lý dữ liệu.

Một số thay thế hiện có thể thực hiện

Hiện tại, AI có thể thay thế một số vai trò xử lý dữ liệu, kiểm tra tuân thủ và dịch vụ khách hàng, theo các chuyên gia.

Tuy nhiên, vẫn còn nhiều loại công việc khác trong chính phủ. Công việc của chính phủ không chỉ là về hiệu quả. Đó là về việc hiểu mọi người, đưa ra phán đoán và xây dựng lòng tin. AI có thể xử lý dữ liệu, nhưng không thể đồng cảm, đàm phán hoặc thực sự kết nối với công dân.

Ngoài vai trò xử lý dữ liệu và dịch vụ khách hàng, hiện AI có thể giúp chính phủ Mỹ tiết kiệm một khoản tiền đáng kể bằng cách tự động phát hiện gian lận và xử lý khiếu nại. Một chính phủ tinh gọn hơn sẽ nâng cao hiệu quả, tính linh hoạt và ra quyết định nhanh hơn bằng cách giảm bớt tình trạng quan liêu và buộc các cơ quan phải làm nhiều việc hơn với ít nguồn lực hơn, cuối cùng là cải thiện chất lượng dịch vụ.

Tuy nhiên, việc thay thế nhân viên chính phủ nên diễn ra chậm rãi, bắt đầu với các vai trò hành chính đơn giản không liên quan đến việc ra quyết định quan trọng.

Câu hỏi chính cần đánh giá ở đây là liệu AI có tạo ra ít lỗi hơn con người hay không. Những hệ thống này không nên được triển khai trừ khi chúng chứng minh được độ chính xác cao hơn đáng kể so với những gì hiện tại.

Ai sẽ giám sát?

Khi chính phủ nhận ra những hạn chế của AI, họ sẽ thuê những người mới để tập trung vào kết nối con người thay vì công việc giấy tờ. Đối với những công việc bị AI thay thế, các cơ quan vẫn cần giám sát và chịu trách nhiệm.

Việc luôn được cập nhật thông tin rất quan trọng. AI rất thông minh nhưng không phải là không thể sai. Những sai lầm của AI có thể làm gián đoạn các dịch vụ thiết yếu và hậu quả có thể rất nghiêm trọng nếu không được giám sát đúng cách.

Chưa rõ chính quyền Trump sẽ giám sát các công cụ AI thay thế công việc như thế nào. Có vẻ như không có kế hoạch nào được đưa ra để khắc phục khi thuật toán đưa ra quyết định sai.

Có khả năng xảy ra vấn đề rất lớn khi AI vượt ra ngoài các nhiệm vụ lặp đi lặp lại như xử lý dữ liệu và bắt đầu đưa ra phán đoán. Khi các hệ thống AI mắc lỗi, mọi người sẽ bị mắc kẹt trong “vòng lặp vô tận” khi kháng cáo các quyết định không phải do con người đưa ra.

Hơn nữa, các quyết định của chính phủ tác động đến cuộc sống thực và AI không được xây dựng để lý luận, tìm hiểu bối cảnh hoặc trách nhiệm giải trình của con người.

Tuy nhiên, một số chuyên gia cho biết việc thay thế đáng kể các nhân viên chính phủ bằng AI là điều không thể tránh khỏi trong dài hạn. Hiện có khoảng 20% nhân viên liên bang làm việc trong các vai trò hành chính hoặc văn phòng mà AI có thể xử lý, loại bỏ tình trạng tồn đọng đang gây khó khăn cho nhiều văn phòng chính phủ.

Hơn nữa, sự phản kháng chống lại việc thay thế AI bắt nguồn từ quan điểm lãng mạn nhưng lỗi thời về công việc của chính phủ, những người chỉ trích vẽ ra viễn cảnh về những công dân dễ bị tổn thương đang vật lộn với những cỗ máy vô hồn, nhưng lại bỏ qua thực tế là nhiều công dân đã phải vật lộn với những viên chức quan liêu làm việc quá sức và không nhất quán.

LTV