Đạo luật Trí tuệ nhân tạo - cân bằng đổi mới và bảo vệ người dùng

Các thành viên của Nghị viện EU đã đồng ý về dự thảo đầu tiên để điều chỉnh việc sử dụng AI. Đạo luật AI (AI Act) hiện đang thực hiện bước thủ tục tiếp theo để đàm phán và thực hiện với từng quốc gia thành viên. Cuối cùng, cần có một bộ luật trên toàn EU để điều chỉnh việc sử dụng công nghệ AI, chẳng hạn như ChatGPT.

Về cơ bản, Đạo luật AI nói về việc phân loại các hệ thống AI thành các loại rủi ro cụ thể, từ tối thiểu đến cao và những hệ thống nên bị cấm hoàn toàn. Và khi đề cập đến việc các hệ thống AI đưa ra quyết định mang tính hệ quả cho con người, thì nên áp dụng các tiêu chuẩn đặc biệt cao, nhất là về tính minh bạch của dữ liệu, một AI cụ thể đã được đào tạo để đưa ra quyết định và cách thuật toán hoạt động để đưa ra quyết định cuối cùng. Bằng cách này, các chính trị gia EU muốn đảm bảo rằng các ứng dụng AI này hoạt động an toàn, đáng tin cậy và không vi phạm các quyền cơ bản của con người.

Tuy nhiên, cho đến khi một bộ quy tắc cuối cùng được đưa ra, sẽ có rất nhiều cuộc thảo luận không thể tránh khỏi trong các cơ quan khác nhau của EU vì thiếu sự đồng thuận. Chẳng hạn, Ý gần đây đã có lập trường cứng rắn hơn và cấm công cụ AI tổng quát ChatGPT của Open AI do thiếu kiểm soát độ tuổi sử dụng và có thể vi phạm bản quyền. Tuy nhiên, trong thời gian chờ đợi, chính quyền Ý đã cho phép sử dụng lại ChatGPT trong một số điều kiện nhất định.

Các quốc gia EU khác cũng tuân theo sáng kiến của cơ quan bảo vệ dữ liệu của Ý. Đức nêu lên rằng ChatGPT nên bị cấm nếu có thể chứng minh rằng công cụ này vi phạm các quy tắc bảo vệ dữ liệu hiện hành.

Quá nhiều quy định cản trở sự đổi mới

Trong khi những người ủng hộ người tiêu dùng đang kêu gọi các quy định chặt chẽ để bảo vệ quyền công dân, nhiều đại diện doanh nghiệp cảnh báo rằng quy định quá nghiêm ngặt về công nghệ có thể dẫn đến sự đổi mới chậm lại. Theo những người ủng hộ cách giải thích Đạo luật AI ít chặt chẽ hơn, EU có thể tụt lại phía sau trong một ngành quan trọng định hướng tương lai.

Trong một bức thư ngỏ, đại diện của Mạng mở trí tuệ nhân tạo quy mô lớn (LAION eV) đã kêu gọi các chính trị gia EU tiết chế quy định về AI để tiến hành. Ý định giới thiệu giám sát AI được hoan nghênh, nhưng sự giám sát như vậy phải được hiệu chỉnh cẩn thận để bảo vệ nghiên cứu và phát triển, đồng thời duy trì khả năng cạnh tranh của châu Âu trong lĩnh vực AI.

LAION yêu cầu các mô hình AI nguồn mở nói riêng không nên bị kiểm soát quá mức. Đặc biệt, các hệ thống nguồn mở cho phép minh bạch và bảo mật hơn khi sử dụng AI. Ngoài ra, AI mã nguồn mở sẽ ngăn cản một số tập đoàn kiểm soát và thống trị công nghệ. Theo cách này, quy định vừa phải cũng có thể giúp nâng cao chủ quyền kỹ thuật số của châu Âu.

Quá ít quy định làm suy yếu quyền lợi của người tiêu dùng

Mặt khác, Liên đoàn các tổ chức người tiêu dùng Đức (VZBV) kêu gọi nhiều quyền hơn cho người tiêu dùng. Theo một tuyên bố của những người ủng hộ người tiêu dùng, các quyết định của người tiêu dùng trong tương lai sẽ ngày càng bị ảnh hưởng bởi khuyến cáo dựa trên AI và để giảm thiểu rủi ro do AI tạo ra, Đạo luật AI theo kế hoạch của Châu Âu sẽ đảm bảo quyền của người tiêu dùng và khả năng xảy ra đánh giá rủi ro độc lập.

VZBV cho rằng nguy cơ mà các hệ thống AI dẫn đến những đề xuất mua hàng, xếp hạng và thông tin người tiêu dùng sai hoặc thao túng là rất cao. Trí tuệ nhân tạo không phải lúc nào cũng thông minh như tên gọi. Phải đảm bảo rằng người tiêu dùng được bảo vệ đầy đủ trước sự thao túng và lừa dối, chẳng hạn như thông qua các hệ thống khuyến cáo do AI kiểm soát. Các nhà khoa học độc lập phải được cấp quyền truy cập vào hệ thống để đánh giá rủi ro và chức năng. Đạo luật AI phải đảm bảo các ứng dụng AI tuân thủ luật pháp châu Âu và tương ứng với các giá trị của châu Âu.

Nhà sản xuất tự đánh giá là chưa đủ

Mặc dù Hiệp hội Thanh tra Kỹ thuật (TÜV) về cơ bản hoan nghênh Nghị viện EU và đồng ý về quan điểm chung đối với Đạo luật AI, nhưng nhận thấy cần phải cải thiện hơn nữa. TÜV cho biết cần có cơ sở pháp lý rõ ràng để bảo vệ mọi người khỏi những hậu quả tiêu cực của công nghệ, đồng thời thúc đẩy việc sử dụng AI trong kinh doanh.

Theo TUV, phải đảm bảo rằng các thông số kỹ thuật cũng được tuân thủ, đặc biệt liên quan đến tính minh bạch của các thuật toán. Tuy nhiên, đánh giá độc lập chỉ dành cho một phần nhỏ các hệ thống AI có rủi ro cao. Hầu hết các ứng dụng AI quan trọng như nhận dạng khuôn mặt, phần mềm tuyển dụng hoặc kiểm tra tín dụng sẽ tiếp tục được phép tung ra thị trường với sự tự khai báo của nhà sản xuất thuần túy. Tuy nhiên, việc phân loại là một ứng dụng có rủi ro cao chỉ một phần nên dựa trên sự tự đánh giá của các nhà cung cấp, vì những đánh giá sai lầm là không thể tránh khỏi. Sẽ tốt hơn nếu kiểm tra độc lập tất cả các hệ thống AI có rủi ro cao trước khi ra mắt để đảm bảo các ứng dụng đáp ứng yêu cầu bảo mật.

AI nên phục vụ, không thao túng

Trong khi các cuộc thảo luận về quy định AI đang diễn ra sôi nổi, tại một cuộc họp ở Takasaki, Nhật Bản, vào cuối tháng 4, các bộ trưởng kỹ thuật số G7 đã lên tiếng ủng hộ việc đồng hành cùng sự phát triển nhanh chóng của AI với các quy tắc và tiêu chuẩn quốc tế rõ ràng.

Theo Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải và Cơ sở hạ tầng kỹ thuật số của Đức, G7 đồng ý rằng phải hành động nhanh chóng việc điều chỉnh AI . AI sáng tạo có tiềm năng to lớn. Điều quan trọng hơn hết là các nền dân chủ lớn phải dẫn đường và đồng hành cùng sự phát triển của nó với các quy tắc thông minh bảo vệ người dân khỏi bị lạm dụng và thao túng. Trí tuệ nhân tạo nên phục vụ con người chứ không phải thao túng.

Nhưng liệu điều đó có xảy ra nhanh như mong muốn hay không vẫn còn là câu hỏi, vì Đạo luật AI đã được thực hiện ở Brussels kể từ tháng 4 năm 2021. Sau thỏa thuận tại Nghị viện EU, các cuộc đàm phán thử nghiệm giữa Hội đồng, Nghị viện và Ủy ban có thể bắt đầu vào mùa hè năm 2023. Mọi người đều đoán được khi nào bộ quy tắc cuối cùng có thể được đưa ra và chuyển thành luật. Người ta cũng đặt câu hỏi liệu sự phát triển công nghệ AI có vượt qua nỗ lực điều chỉnh AI hay không.

LTV